آموزش سیم کشی برق ساختمان
در فرایند سیم کشی برق ساختمان رعایت اصول سیم کشی و استفاده صحیح از ابزارآلات در برقراری اتصالات الکتریکی نقش بسیار مهمی را ایفا می نماید. اتصالات الکتریکی باید از استحکام مکانیکی و هدایت الکتریکی خوب برخوردار باشد.
به فرایند ارتباط الکتریکی در شبکه های الکتریکی که توسط سیم انجام می شود سیم کشی گفته می شود.
سیم و اتصالات سیم
انتقال انرژی الکتریکی از محل تولید در ( نیروگاه برق ) تا محل تحویل به ( مصرف کننده ) توسط شبکه توزیع الکتریکی صورت می گیرد. شبکه های الکتریکی انرژی الکتریکی را توسط هادی الکتریکی ( سیم و کابل ) انتقال می دهند، بنابراین هادی های الکتریکی باید رسانای الکتریکی باشند. هادی ها به دو صورت روکش دار و بدون روکش در شبکه برق استفاده می شوند. روکش سیم و کابل ها نقش عایق الکتریکی را ایفا می کند تا از برق گرفتگی جلوگیری نماید. در هادی های بدون روکش ( سیم و کابل لخت ) هوا نقش عایق را دارد. سیم و کابل های مختلف از طریق سطح مقطع از یکدیگر تمیز داده می شوند. به هادی های روکش دار تا سطح مقطع ۱۰ میلیمترمربع و بدون روکش از مقطع ۱۰ میلیمترمربع تا ۱۲۰ میلیمترمربع (سیم ) گفته می شوند.
سیم
سیم در سیم کشی ساختمان ارتباط الکتریک بین تجهیزات الکتریکی را برقرار می سازد. انتخاب سیم مطابق استاندارد و جداول مربوطه صورت می گیرد.
سیم مفتولی
سیم های مفتولی از یک رشته هادی از جنس مس آنیل شده با سطح مقطع های ۰.۵ – ۱ – ۱.۵ – ۲.۵ – ۴ – ۶ – ۱۰ میلی متر مربع تولید می شوند. جنس روکش هادی از مواد عایق پی وی سی PVC به رنگ های قرمز، آبی، مشکی، قهوه ای، سفید و زرد با نوار سبز (سیم نول) می باشند. از سیم های مفتولی در سیم کشی ساختمان استفاده می شود و به کار گیری از آن ها در لوله های برق و زیر گچی مناسب می باشد.
سیم افشان
سیم افشان از به هم تابیدن نا منطم چندین تار مسی تولید می شوند، لا از انعطاف پذیری بیشتری نسبت به سیم مفتولی برخوردا است. سطح مقطع هادی و رنگ روکش سیم های افشان مشابه سیم مفتولی می باشد.
استفاده ا ز سیم افشان در سیم کشی برق ساختمان ممنوع است و در صورت استفاده از سیم افشان نصب سرسیم الزامی است. همچنین در محل هایی که مجموع زوایای مسیر سیم کشی بیش از ۳۶۰ درجه باشد با کسب اجازه از ناظر برق ساختمان، استفاده از سیم افشان مجاز است.
سیم های افشان تحت عنوان سیم های نصب ثابت شناسایی می شوند و با حروف NYAF مشخص می شوند.
سیم رشته ای
سیم های رشته ای از به هم تابیدن منظم چندین رشته مسی بدون روکش تولید می شوند.
از سیم رشته ای برای توزیع نیروی برق ( انرژی الکتریکی ) در خطوط هوایی و زمینی حفاظتی ( ارت ) در سیم کشی ساختمان استفاده می شود و سطح مقطع آن ها بیش از ۱۰ میلیمتر مربع می باشند. مثلا برای سیم اتصال به زمین ( ارت ) از سیم رشته ای با سطح مقطع ۲۵ یا ۳۵ میلیمتر استفاده می شود.
تعیین سطح مقطع سیم
در طراحی سیم کشی برق ساختمان نیاز به انتخاب سیم با سطح مقطع مشخص می باشد. هر سیم با سطح مقطططع مشخص قادر به انتقال جریان معنی است که اگر جریان سیم از آن تجاور کند سبب تلفان انرژی الکتریکی، کاهش عمر سیم و کابل و یا سوختن آن می شود. لذا در انتخاب سطح مقطع سیم سه اصل اساسی باید در نظر گرفته شود:
الف) جریان از حد مجاز جریان سیم بیشتر نباشد
ب) افت ولتاژ از حد مجاز بیشتر نشود
ج) محاسبات اقتصادی در مورد سطح مقطع انتخابی از نظر افت توان انجان شود.
شرکت های تولید کننده به منظور انتخاب سیم یا کابل بدون محاسبه با توجه به جریان و طول سیم جدولی را ارائه کردند که کار را بسیار راحت می کند. مثلا با توجه به جدول زیر سیم با سطح مقطع ۱۰ میلیمتر مربع و به طول ۱۵۰ متر حداکثر جریان ۳۳ آمپر را از خود عبور می دهد.
رنگ عایق سیم و کابل
در سیم کشی برق ساختمان برای جلوگیری از بروز اشتباه به هنگام سیم کشی و عیب یابی مطابق استاندارد رنگ عایق سیم ها به صورت زیر انتخاب می شود :
فاز اول : رنگ قرمز
فاز دوم : رنگ زرد
فاز سوم : رنگ سیاه
نول : رنگ آبی کمرنگ
برگشت : ترجیحأ رنگ فاز مربوطه با خط سفید و در صورت عدم امکان رنگ خاکستری
زمین ( ارت ): رنگ زرد با خط سبز
ابزار های مورد نیاز یک برق کار
سیم لخت کن
از سیم لخت کن برای روکش برداری سیم استفاده می شود و در دو مدل دستی و اتوماتیک وجود دارد.
سیم لخت کن دستی از سه قسمت فک، دسته و پیچ تنظیم تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده از جنس فولاد برای قطع روکش می باشد. دسته سیم لخت کن دارای روکش نرم و عایق از جنس پی وی سی (PVC) با خداقل تحمل ولتاژ ۷۵۰ ولت است. با پیچ تنظیم فاصله بین دو لبه فک متناسب با سایز سیم تنظیم می شود تا هنگام روکش برداری به هادی آسیب نرسد.
اگر پیچ تنظیم زیاد باز باشد دهانه سیم لخت کن بیشتر از ضخامت عایق بسته شده و قطعا هادی زخمی و یا بریده خواهد شد.
سیم لخت کن های اتوماتیم از دو قسمت فک و دسته تشکیل شده اند. فک نیز دارای دو قسمت ثابت و متحرک می باشد. فک ثابت دارای لبه صاف برای نگه داشتن روکش سیم و فک متحرک دارای شیارهایی با لبه تیز متناسب با قطر سیم برای قطع روکش می باشد. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس پی وی سی با خداقل تحمل ولتاژ ۷۵۰ ولت می باشد.
انبر دست
از انبردست برای نگه داشتن قطعه کار و قطعه سیم استفاده می شود. انبردست از دو قسمت فک و دسته تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده و دو لبه پهن آجدار است. از لبه های تیز برای قطع کردن سیم و لبه های آجدار برای نگهداشتن استفاده می شود. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس PVC پی وی سی با حداقل تحمل ولتاژ ۷۵۰ ولت است.
دم باریک
از دم باریک برای نگهداشتن قطعه کار در مجراهای باریک و دراز و قطع سیم استفاده می شود. دم باریک از دو قسمت فک و دسته تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده و دو لبه باریک آجدار است. از لبه های تیز برای قطع کردن سیم و از لبه های آجدار باریک و دراز برای نگه داشتن استفاده می شود. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس پی وی سی PVC با حداقل تحمل ولتاژ ۷۵۰ ولت است.
دم گرد
از دم گرد برای سوالی کردن سیم مفتولی جهت بستن سیم زیر پیچ استفاده می شود. دم گرد از دو قسمت فک و دسته تشکیل شده است. فک دارای دو لبه مخروطی شکل می باشد. ئسته دارای روکش نرم و عایق از جنس PVC پی وی سی با حداقل تحمل ولتاژ ۷۵۰ ولت است.
پیچ گوشتی
پیچ گوشتی از پرمصرف ترین ابزارهای سیم کشی است. انواع مختلف دارد که دو نوع چهارسو و دوسو بیشترین کاربرد را داراست.
هرچه دسته پیچ گوشتی قطورتر باشد گشتاور بزرگتر ایجاد کرده و با نیروی کمتری پیچ را باز می کنند. یکی از نکات مهم استفاده صحیح از پیچ گوشتی، متناسب بودن آن با نوع پیچ است. اگر پیچ مورد استفاده به صورت چهار شیار باشد حتمأ از پیچ گوشتی چهارسو استفاده کنید.
استفاده ناصحیح از پیچ گوشتی برای بازو بستن پیچ باعث خراب شدن پیچ می شود. باید توجه داشت که استفاده متوالی از ابزارهای دستی باعث بروز مشکلاتی در مچ دست و تنگی کانال اعصاب مچ دست می شود. برای جلوگیری از این آسیب باید از ابزار های برقی، بادی یا هیدرولیکی استفاده گردد.
پیچ گوشتی های ضربه خور که دارای انتهای فلزی هستند برای کارهای برقی ایمن نبوده و خطر برق گرفتگی به همراه دارند.
ابزار پرس سرسیم
پرس سرسیم برای پرس کردن سرسیم به هادی های افشان سیم استفاده می شود.
اتصال سیم ها
اتصال سیم ها به تجهیزات الکتریکی و یا اتصال آن ها به یکدیگر نقش بسیار مهمی در سیم کشی برق ساختمان ایفا می کند. این اتصال ها باید دو ویژگی داشته باشند :
۱-هدایت الکتریکی
۲-استحکام مکانیکی
هدایت الکتریکی خوب باعث می شود تا با عبور جریان محل اتصال گرم نشود و افت ولتاژ به وجود نیاید و همچنین استحکام مکانیکی خوب باعث می شود که اتصال در اثر مرور زمان از هم باز نشود.
اتصال سر به سر سیم
از اتصال سر به سر برای برقراری اتصال بین دو یا چند سیم استفاده می شود. در این اتصال با استفاده از سیم لخت کن عایق سیم را به اندازه ۲۰ میلی متر برمیدارند و دو سیم را به یکدیگر می تابانند.
در مواردی نیز اتصال سر به سر لحیم کاری می شود تا ضمن بهبود هدایت الکتریکی، استحکام مکانیکی نیز تقویت شود و محل اتصال لحیم کاری با وارنیش حرارتی به کمک سشوار صنعتی عایق کاری می شود.
اتصال انتهایی
اتصال انتهایی در شبکه های هوایی استفاده می شود و آن را اتصال طولی نیز می نامند. اتصال انتهایی از استحکام مکانیکی بسیار خوبی برخوردار است.
در اتصال انتهایی ۴۰ میلی متر از هر سیم را به اندازه چهار یا پنج دور بدون فاصله بر روی سیم مقابل پیچیده می شود.
اتصال انشعابی
از اتصال انشعابی برای گرفتن انشعاب از سیم اصلی توسط سیم فرعی استفاده می شود. در اتصال انشعابی ۲۰ میلی متر از سیم اصلی و ۴۰ میلی متر از سیم فرعی توسط سیم لخت کن روکش برداری می شود و سپس سیم فرعی بر روی سیم اصلی پیچیده می شود.
از اتصال انشعابی برای اتصال سیم فرعی نازک به سیم اصلی استفاده می شود. در این صورت در انتهای مسیر سیم اصلی را روی سیم نازک خم می کنند و سیم نازک را روی آن می پیچانند. این نوع اتصال به اتصال ثابت نیز شناخته می شود. اتصال ثابت احتیاج به لحیم کاری و وارنیش حرارتی دارد.
اتصال سرسیمی
اتصال سرسیمی توسط تجهیزاتی به نام سرسیم صورت می گیرد. از اتصالات سرسیم برای برقراری ارتباط یا گرفتن انشعاب استفاده می شود.
سرسیم ارتباطی
سرسیم هایی که برای برقراری ارتباط استفاده می شوند را سرسیم ارتباطی می نامند و دارای اشکال متنوع و اندازه های متناسب با اندازه سیم هستند.
مراحل انجام سرسیم زدن ( نوع کشویی – تیغه ای – حلقه ای )
- سرسیم انشعابی متناسب با اندازه سیم اصلی را انتخاب کنید.
- ابتدا عایق را از روی سرسیم بردارید و سیمی را که به اندازه کافی روکش برداری کرده اید به طرز صحیح از درون آن رد کنید.
- همانطور که قبلا اشاره شد در سرسیم ها، باید روکش سیم نیز به سرسیم پرس شود و قسمت پرس هادی سیم نیز کمی جلوتر قرار بگیرد.
- با استفاده از دستگاه پرس عایق را به سرسیم پرس نمایید.
- با استفاده از دستگاه پرس، هادی را به سرسیم پرس نمایید. اکنون قسمت مربوط به هادی سیم را توسط سرسیم فشرده کرده و آن درآورید.
- سپس عایق سرسیم را از روی سیم به روی سرسیم بکشید. درصورتی که از ابتدا عایقی برای سرسیم در نظر گرفته نشده، می توانید از وارنیش حرارتی مناسب استفاده کرده و این قسمت را عایق کاری کنید.
مراحل انجام سرسیم (سوزنی – بندپوتینی)
- متناسب با اندازه سیم، سرسیم مناسب را انتخاب کنید و سیم را به اندازه سرسیم توسط سیم لخت کن روکش برداری نمایید و در داخل سرسیم قرار دهید.
- متناسب به اندازه سرسیم، شیار مناسب دستگاه پرس را انتخاب کنید و سپس سرسیم را پرس نمایید.
- بعد از پرس سرسیم و عایق آن، هادی سیم نباید دیده شود.
- نوک فلزی سرسیم را داخل سرسیم زن قرار داده و آن را فشار دهید.
- نوک فلزی دستگاه سرسیم زن روی سرسیم ایجاد دنداده هایی می کند و اتصال زیر پیچ ترمینال محکم تر می شود.
- سرسیم را در ترمینال قرار داده و پیچ های ترمینال را محکم کنید.
سرسیم انشعابی
سیم هایی که برای گرفتن انشعاب از سیم اصلی توسط سیم فرعی استفاده می شود را سیم انشعابی گویند و دارای اندازه های مختلفی می باشد.
سرسیم انشعابی با قرار گرفتن روی سیم اصلی با فشار دست تیغه فلزی خود را به عایق سیم فرو میکند تا اتصال بین تیغه سرسیم انشعابی هادی سیم برقرار شود. و با زدن سرسیم ارتباطی به سیم فرعی می توان ارتباط سیم فرعی را با سیم اصلی توسط سرسیم انشعابی برقرار کرد.
مراحل انجام سرسیم انشعابی
- سرسیم متناسب با اندازه سیم و محل اتصال را انتخاب کنید. جهت انجام اتصال انشعابی از وسیله ای که دارای یک تیغه فلزی حهت قرار گرفتن سیم مسیر اصلی داخل آن که به روکش برداری نیاز ندارد تشکیل شده است. قسمت دیگر این وسیله حهت اتصال سرسیم تعبیه شده است.
- برای انشعاب ابتدا نقطه مورد نظر سیم اصلی را روی تیغه فلزی قرار داده و با فشار درپوش پلاستیکی سیم به داخل تیغه فلزی وارد شده و با بریده شدن عایق سیم، هادی سیم به تیغه فلزی متصل می شود.
- سیم اصلی را روی تیغه سرسیم انشعابی قرار دهید و درپوش را با دست فشار دهید تا بسته شود. در مرحله بعد با بسته شدن درپوش پلاستیکی می توان مسیر انشعاب (فرعی) را اجرا نمود.
- سیم فرعی را سرسیم ارتباطی بزنید. سرسیم زده سده با به محل اتصال درپوش پلاستیکی متصل نمایید.
- سرسیم را به محل انشعاب متصل کنید.
اتصال ترمینالی
از اتصال انشعابی برای گرفتن انشعاب از سیم اصلی توسط سیم فرعی استفاده می شود. در اتصال انشعابی ۲۰ میلی متر از سیم اصلی و ۴۰ میلی متر از سیم فرعی توسط سیم لخت کن روکش برداری می شود و سپس سیم فرعی بر روی سیم اصلی پیچیده می شود.
از اتصال انشعابی برای اتصال سیم فرعی نازک به سیم اصلی استفاده می شود. در این صورت در انتهای مسیر سیم اصلی را روی سیم نازک خم می کنند و سیم نازک را روی آن می پیچانند. این نوع اتصال به اتصال ثابت نیز شناخته می شود. اتصال ثابت احتیاج به لحیم کاری و وارنیش حرارتی دارد.
اتصال سرسیمی
اتصال سرسیمی توسط تجهیزاتی به نام سرسیم صورت می گیرد. از اتصالات سرسیم برای برقراری ارتباط یا گرفتن انشعاب استفاده می شود.
سرسیم ارتباطی
سرسیم هایی که برای برقراری ارتباط استفاده می شوند را سرسیم ارتباطی می نامند و دارای اشکال متنوع و اندازه های متناسب با اندازه سیم هستند.
مراحل انجام سرسیم زدن – نوع کشویی – تیغه ای – حلقه ای
- سرسیم انشعابی متناسب با اندازه سیم اصلی را انتخاب کنید.
ابتدا عایق را از روی سرسیم بردارید و سیمی را که به اندازه کافی روکش برداری کرده اید به طرز صحیح از درون آن رد کنید.
